SÜNI MAYALANMA ILƏ TÖRƏDILMIŞ HAMILƏLIKDƏN DOĞULAN UŞAQLARDA HEMOPOEZIN XÜSUSIYYƏTLƏRI
23-02-2017
Hazırda süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləliklə əlaqədar yeganə sübutlanmış perinatal nəticə çoxdöllülük hesab edilir [1.2]. Sonuncu isə əksər hallarda vaxtından əvvəl doğulma ilə nəticələnir və erkən neonatal dövrdə dizadaptasiya sindromu ilə müşahidə olunur [3.4].
Süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulan uşaqların sağlamlıq vəziyyəti haqqında olan məlumatlar ziddiyyətlidir. Bu qrup uşaqlar arasında somatik və digər patologiyaların rastgəlmə tezliyinin atmasında köməkçi reproduktiv texnologiyanın istifadəsini yatrogen faktor kimi qəbul edirlər [5.6].
Genetik pozulmaların səviyyələrinin müqayisəli şəkildə öyrənilməsi onların az rast gəlməsi ucbatından çətinlik törədir.
Süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulan uşaqlarda klinik adaptasiyanın, xüsusilə hemopoezin vəziyyətinin hestasiya yaşından asılı olaraq öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Tədqiqatın məqsədi süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulan uşaqlarda neonatal dövrün dinamikasında hestasiya yaşından asılı olaraq hemopoezin xüsusiyyətlərini öyrən-məkdən ibarətdir.
Müayinənin materialı və metodları. Süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulmuş 100 uşaq müayinəyə cəlb edilmişdir (əsəs qrup). Hestasiya yaşından asılı olaraq bu uşaqlar 2 yarımqrupa bölünmüşdür: A yarımqrupuna 35 vaxtında doğulmuş ( 37-42 hestasiya həftəsi ), B yarımqrupuna 65 vaxtından əvvəl (24-36 hestasiya həftəsi) doğulmuş uşaq aid edilmişdir. Müqayisə qrupuna təbii mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulmuş 50 uşaq aid edilmişdir; bu uşaqlarda morfoloji və funksional yetişkənlik hestasiya yaşına uyğun olmuşdur. Əsas qrupa daxil olan uşaqların 54,1%-də hestasiya yaşına görə morfofunksional yetişməzlik müşahidə edilmişdir.
Yenidoğulmuşlarda klinik-funksional müayinə ilə yanaşı hemotoloji göstəricilər (hemoqlobin, hemotokrit, eritrositlərin mütləq sayı, leykositlərin miqdarı və leykoformula) neonatal dövrün dinamikasında (0-1,7-10,20-30-cu gün) öyrənilmişdir.
Alinan nəticələrin statistik işlənməsi parametrik və qeyri-parametrik üsulla aprılmışdır.
Tədqiqatın nəticələri. Əsas qrupa daxil olan uşaqların 30-u (30,0%) təkdöllü, 70-i (70,0%) çoxdöllü hamiləlikdən doğulmuşdur. Bu göstəricilər müqayisə qrupunda müvafiq olaraq 42 (84,0%) və 8 (16,0%) olmuşdur. Təkdöllü hamiləlikdən doğulanların orta hestasiya yaşı 37,4±0,5 həftə olmaqla müqayisə qrupunun eyni adlı göstəricilərindən 37,5±0,5 dürüst fərqlənməmişdir.
Yenidoğulanları antropometrik ölçülərinə görə müqayisə etdikdə müəyyən edilmişdir ki, əsas qrupa daxil olan və çoxdöllü hamiləlikdən doğulanlar arasında 2500 q-dan az bədən kütləsi olanlar 50(71,4%) uşağa bərabərdir ki, bu da digər qrupundakı 8(16,0%) uşaqla müqayisədə xeyli çoxdur. Eyni zamanda boy ölçüləri (45,5±0,5 sm); (40,4±1,0 sm) o cümlədən, başın dairəsinin (31,3±0,3 sm); (30,1±1,0 sm) və döşün dairəsinin (29,6±0,4 sm); (27,8±1,2 sm) ölçüləri əsas və müqayisə qrupunun müqayisəsində dürüst fərqlənməsə də, təkdöllü və çoxdöllü hamiləlikdən doğulanlar arasında dürüst fərqlənmişdir (p˂0,001).
Beləliklə, əsas və müqayisə qrupuna daxil olan yenidoğulanların hestasiya yaşı və antropometrik göstəricilərinin müqayisəli təhlili təsdiq edir ki, anamnezdə sonsuzluğun olması, ağırlaşmış somatik, ginekoloji və mamalıq anamnezi vaxtından əvvəl doğulmanı şərtləndirən əsas risk faktorudur.
Müayinə olunmuş bütün uşaqların vəziyyəti doğuşdan sonrakı 1-ci və 5-ci dəqiqələrdə Apqar şkalaı ilə qiymətləndirilmiş və müəyyən edilmişdir ki, əsas qrupa daxil olan yenidoğulan-larda, erkən neonatal dövrdə adaptasiya prosesi müəyyən xüsusiyyətlərə malik olmuşdur. Belə ki, ilkin bədən kütləsinin maksimal itirilməsi əsas qrup yenidoğulanlarda 5-6-cı gün, nəzarət qrupunda isə 3-4-cü gün müşahidə edilmişdir. Təkdöllü hamiləlik zamanı bu itki 7,2%, çoxdöllü hamiləlik zamanı isə 8,1% təşkil etmişdir; nəzarət qrupu yenidoğulanlarda isə bu itkinin orta göstəricisi 6%-dən çox olmamışdır. Həmçinin bu qrup yenidoğulanlarda sarılıq, vaxtından əvvəl doğulmuşlarda 22 (33,8±5,9 %); vaxtında doğulmuşlarda 6 (17,1±6,4 %) uşaqda müşahidə edilmişdir.
Perinatal asfiksiya keçirmiş yenidoğulanlarda mərkəzi sinir sistemi (MSS) tərəfindən olan klinik təzahürlər sinir-reflektor oyanıqlıq sindromu, sinir sistemi oyanıqlıq sindromu, sinir sistemi funksiyalarının ləngiməsi və əzələ distoniyası sindromu şəklində 50-68,7% uşaqlarda qeyd edilmişdir. Əsas qrupa aid olan yenidoğulmuşların 25,0%-də baş beyində neyrosonoqrafik müayinədə struktur dəyişikliklər (peri-və intraventrikulyar leykomalyasiya, kista) aşkar edilmişdir.
Həmçinin bu qrup yenidoğulanların 25,0%-də bətndaxili infeksiya qeyd edilmişdir ki, onların 12,5%-i mikst infeksiya-herpes və sitomeqolovirus, herpes və toksoplazmoz şəklində olmuşdur; 6,25% uşaqda bətndaxili pnevmoniya müəyyən edilmişdir.
Süni mayalanma ilə törədilmiş çoxdöllü hamiləlik zamanı ağırlaşmış somatik, ginekoloji və mamalıq anamnezi, ananın yaşının nisbətən çox olması, hamiləlik zamanı stress və həyacan hallarının daha çox olması (x2 = 9,25; p<0,01) retrospektiv olaraq diqqəti daha çox cəlb etmişdir.
Beləliklə, aparılmış klinik müşahidələrin təhlili göstərir ki, süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulan uşaqlarda erkən neonatal dövr əksər hallarda (73,2%) dizadaptasiya sindromu ilə müşahidə olunur.
Əsas və müqayisə qrupu yenidoğulanlarda hematoloji göstəricilərin dinamikası 1-ci və 2-ci cədvəllərdə verilmişdir.
Cədvəl № 1.
Süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən vaxtında doğulmuş uşaqlarda neonatal dövrdə hematoloji göstəricilər (M±m)
|
Qruplar
|
Göstəricilər |
Həyatın günləri
|
||
|
0-1 |
7-10 |
28-30 |
||
|
Əsas qrup A yarımqrup
n=35 |
Hb,q/l Ht% Eritrosit,x1012 Trombosit,x109 Leykosit,x109 Çubuq nüvəlilər,% Seqment nüvəlilər,% Eozinofillər,% Limfositlər,% Monositlər,% EÇS,mm/s |
162,1±3,1 54,0±1,4 4,25±0,15 198,4±5,9 16,5±1,6* 4,21±0,54
56,4±2,42 2,91±0,17 31,2±2,16* 3,12±0,15 4,81±0,31 |
169,0±3,82 65,2±1,35 4,89±0,19 221±12,8 14,0±0,81 3,19±0,29
50,9±1,66 1,92±0,12 32,4±2,52 2,51±0,24 2,85±0,29 |
160,3±2,9 62,0±1,3 4,9±0,3 198,5±10,1 13,1±0,9* 4,65±0,94
56,7±2,1 2,80±0,30 33,1±2,0* 3,06±0,26 12,3±3,7 |
|
Müqayisə qrupu
n=27 |
Hb,q/l Ht% Eritrosit,x1012 Trombosit,x109 Leykosit,x109 Çubuq nüvəlilər,% Seqment nüvəlilər,% Eozinofillər,% Limfositlər,% Monositlər,% EÇS,mm/s |
176,0±3,4 58,0±1,6 5,20±0,16 210,4±5,4 14,2±1,4 3,71±0,42
52,8±2,10 2,01±0,12 38,6±2,61 2,64±0,14 3,75±0,34 |
152,1±3,20 50,0±1,36 3,72±0,24 234±13,2 10,9±0,78 3,01±0,21
46,8±1,85 1,78±0,10 46,0±3,66 2,30±0,19 2,56±0,18 |
119,3±4,2 34,5±4,5 3,71±0,14 231,1±9,2 10,8±0,9 2,60±0,20
52,2±2,8 2,80±0,26 41,2±2,7 2,15±0,21 8,9±0,8 |
Qeyd: vaxtında doğulanların göstəriciləri ilə fərqin statistik dürüstlüyü:
* – p˂0,05; ** – p˂0,01; *** – p˂0,001
Müəyyən edilmişdir ki, əsas qrupa daxil olan yenidoğulmuşlarda-həm A, həm də B yarımqupda eritropoezin göstəriciləri neonatal dövrün diamikasında müəyyən dəyişikliklərə məruz qalır (cədvəl 1,2).
Belə ki, kəskin adaptasiya dövrünün sonu (7-10-cu gün ) ilk günlə müqayisədə hemoqlobinin konsentrasiyası yüksəlmiş (181,2±5,2 q/l, 169,0 ±3,82 q/l), sonrakı günlər isə sürətlə azalmış, uşağın həyatın 28-30-cu günü A yarımqrup uşaqlarda 139,4±3,3 q/l, B yarımqrupunda isə 160,3±2,9 q/l olmuş və müqayisə qrupunun müvafiq göstəricilərindən dürüst fərqlənməmişdir. Anoloji dəyişikliklər eritrositlərin konsentrasiyasında da müşahidə edilmişdir (cədvəl 1,2).
Leykositlərin miqdarında müşahidə edilən dəyişikliklər eritrositlərdən fərqli olaraq bir istiqamətli olmuş, ilkin günlər (0-1-ci gün) müşahidə olunan nisbi yüksək səviyyə neonatal dövrün dinamikasında həm A, həm də B yarımqrupa daxil olan körpələrdə tədricən azalmış, 28-30-cu gün 1-ci günlə müqayisədə dürüst az olmuşdur (p<0,05; cədvəl 1,2). Erkən neonatal dövrdə neytrofillərin mütləq maksimal miqdarı A yarımqrup uşaqlarda (vaxtında doğulanlarda) B yarımqrupla (vaxtından əvvəl doğulanlarla) müqayisədə daha qabarıq olmuşdur (cədvəl 1,2). Sonuncu, bir tərəfdən, stres hormonları təsirindən neytrofillərin sümük iliyindən çıxması, digər tərəfdən, onların qana toxuma deposundan keçməsi ilə əlaqədardır.
Cədvəl № 2.
Süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqlarda neonatal dövrdə hematoloji göstəricilər (M±m)
|
Qruplar
|
Göstəricilər |
Həyatın günləri |
||
|
0-1 |
7-10 |
28-30 |
||
|
Əsas qrup B yarımqrup
n=65 |
Hb,q/l Ht % Eritrosit,x1012 Trombosit,x109 Leykosit,x109 Çubuq nüvəlilər,% Seqment nüvəlilər,% Eozinofillər,% Limfositlər,% Monositlər,% EÇS,mm/s |
148,2±4,31 56,4±1,52 3,69±0,21 210±12,0 14,2±1,3* 3,71±0,62
52,8±2,14 2,10±0,14 38,4±2,10* 2,85±0,25 3,21±0,32 |
181,2±5,2 62,4±1,2 5,42±0,18 218±12,4 13,9±0,52 3,69±0,38
54,8±2,19 2,70±0,14 40,8±2,24 2,88±0,21 5,12±0,48 |
139,4±3,3 55,9±1,8 4,29±0,15 219,3±5,9 11,8±0,4* 4,22±0,38
45,6±2,1 4,69±1,30 43,1±2,0* 2,33±0,17 6,9±0,6 |
|
Müqayisə qrupu
n=23 |
Hb,q/l Ht% Eritrosit,x1012 Trombosit,x109 Leykosit,x109 Çubuq nüvəlilər,% Seqment nüvəlilər,% Eozinofillər,% Limfositlər,% Monositlər,% EÇS,mm/s |
166,4±3,51 54,2±1,48 4,65±0,22 225±13,5 12,8±1,4 3,45±0,41
48,9±2,01 1,96±0,12 43,0±3,45 2,61±0,21 3,01±0,20 |
168,1±3,2 56,0±1,4 4,50±0,18 218,0±5,6 12,0±0,48 3,14±0,32
50,6±2,01 2,12±0,13 41,2±2,88 2,75±0,19 4,01±0,38 |
121,3±4,8 42,5±4,3 3,8±0,2 230,7±8,0 13,4±1,1 2,75±0,20
48,0±2,6 2,60±0,31 45,2±2,5 1,90±0,23 8,1±1,3 |
Qeyd: vaxtından əvvəl doğulanların göstəriciləri ilə fərqin statistik dürüstlüyü:
* – p˂0,05; ** – p˂0,01; *** – p˂0,001
Limfositlərin həm A, həm də B yarımqrup uşaqlarda səviyyəsi neonatal dövrün dinamikasında tədricən artmış, 0-1-ci günün 28-30-cu günlə müqayisədə limfositlərin səviyyəsinin dürüst aşağı olması, çox güman ki, doğuş stresinə cavab reaksiyası kimi toxumada trofik funksiyanı yerinə yetirən limfositlərin intensif parçalanması və anadangəlmə immun cavabın aşağı olması ilə əlaqədardır.
Neytrofillərlə limfositlərin miqdarında bərabərləşmə (çarpazlaşma) müqayisə qrupuna nisbətən gec müşahidə edilmişdir, vaxtında doğulan uşaqlarda (A yarımqrupu) 7-8-ci gün, vaxtından əvvəl doğulmuşlarda (B yarımqrupu) 8-10-cu gün qeyd edilmişdir.
Beləliklə, süni mayalanma ilə törədilmiş hamiləlikdən doğulan uşaqların hematoloji göstəricilərində müşahidə edilən dəyişikliklər neonatal adaptasiyanı səciyələndirir və müalicə-profilaktik tədbirlər zamanı nəzərə alınmalıdı.
ƏDƏBİYYAT - ЛИТЕРАТУРА– REFERENCES:
1.Bowdin S. et al. A survey of assisted reproductive technology birth and imprinting disorders //Human reproduction.2007, v-22, №12, p.3237-3240.
2.Klemetti R. et al. Health of children born as a result of in vitro fertilization // Pediatr ic s. 2006, v-118, №5,p.1819-1827.
3.Плаксина А.Н. Прогнозирование здоровья и качества жизни детей, рожденных с помощью вспомогательных репродуктивных технологий: Дисс….канд. мед. наук.Екатеринбург, 2011.174 с.
4.Kalra S.K.,Molinaro T.A. The assosiation of in vitro ferbilization and perinatal morbidity/ /Sемin. Reprod. Med.2008, sep. 26 СП 423-35.
5.Бесплодный брак. Современные подходы к диагностике и лечению.Под ред. В.И.Кулакова. М.: ГЭОТАР-Медиа,2006.-616 с.
6.Riebeling P. et al. Are screening examinations necessary in ruling out ocular malformations after reproduction treatment // Klin Monatsbl Augenheilkd. 2007,v-224, №5, p.417-421.
Digər jurnal və qəzetlər
Təbib qəzeti Cərrahiyyə Jurnalı Onkologiya Jurnal Oftolmologiya Jurnalı