SAĞLAMLIQ

REPERFUZİON BULBİTİN KLİNİKİ VƏ SELİKLİ QIŞA DƏYİŞİKLİKLƏRİNİN MORFOLOJI XÜSUSIYYƏTLƏRI

31-05-2019

Bulbit on ikibarmaq bağırsağın mədənin distol hissəsinə yaxın olan soğanağın selikli qişasının kəskin və xroniki iltihabi prosesidir. Normal halda mədənin antral şöbəsinin sfinkterinin açıldığı anda mədənin turş möhtəviyyatlı ximusu soğanağa keçərək ödlə və pankreas şirəsi ilə qarışaraq bircinsli həzm kütləsini əmələ gətirir. Bu andan həzmin fermentativ mərhələsi başlayır.

Praktikada soğanağın məhdud şəkildə iltihabi dəyişikliklərinə nadir halda təsadüf olunur. Bu proses ədəbiyyatda başlıca olaraq, qastroduodenit (şəklində) formasında təsvir edilir. Lakin endoskopiyanın klinikaya geniş tətbiqi ilə əlaqədar olaraq soğanağın selikli qişasının iltihabi dəyişiklikləri haqqında məlumatlara rast gəlinir. Bu səbəbdən də xəstəliyin geniş şərhi aktuallıq kəsb edir. Reperfuziya sindromu terapevtik sahədə daxili orqanların xroniki xəstəlikləri və parenximatoz orqanlarda hüceyrələrin distrofiyası ilə əlaqədar olaraq interistisiol sahələrdə gedən dəyişikliklər zamanı da baş verə bilər. [3.]

Tədqiqatın müayinə üsulları

1.Kontrast bulborentgenoskopiya-bu məqsədlə daxilə ac qarına bariumsulfat məhlulu xəstəyə fasilələrlə qəbul etdirilir. Əvvəlcə mədənin həmcinsmini, həm də antral hissəsinin selikli qişasının dəyişikliklərini müəyyənləşdirdikdən sonra on ikibarmaq bağırsağın soğanağının vəziyyəti araşdırılır. Kontrast maddənin dolma deffektliyinə istinad edərək bulbitin kataral, erroziv, xoralı növləri ilə yanaşı onun deformasiyası da müəyyən edilir.

2.Duodenobulboendoskopiya-bu “Olimpus” firmasından olan fibrozkop vasitəsilə aparılır. Əvvəlcə mədənin selikli qişasının relyefinin vizual müayinəsini apardıqdan sonra fibrozkopun mütəhərrik ucu soğanaq sfinkterində on ikibarmaq bağırsağa daxil olur. Okulyardan hava intilyasiya olunaraq soğanaq büküşlərini hamarlaşdırıb selikli qişada nəzərə çarpan pataloji morfoloji dəyişikliklər araşdırılır. Endoskop vasitəsilə selikli qişanın hiperemiyasını, ödemini eroziyanın və xoranın ölçüsünü ərpin lokallaşma dərəcəsi müəyyənləşdiirlir. Bulbit zamanı selikli qişanın atrofiyasına nadir hallarda təsadüf olunur. Bizim fikrimizcə bu mədədə həzm olunmuş qida kütləsinin on ikibarmaq bağırsağın hərəki funksiyasını hiperkineziyası sayəsində bağırsağa sürətlə evuakasiyası ilə əlaqələndirilir.

3.Elektro bulboduodenoqrafiya-bulbitdə soğanaq sfinkterinin və on ikibamaq bağırsaq əzələsinin hipertonusu müşahidə olunduğundan və evuakator funksiyasının pozulmasını nəzərə alaraq on ikibarmaq bağırsağın hərəki funksiyasının diskinetik dərəcələri də aydınlaşdırılır. Aparatın fəal elektrodunu piloroduodenal nöqtəyə qeyri-fəal elektrodu isə sağ biləyin sümük hissəsinə birləşdirilir. Xüsusi diaqramlı kağız lentində vaxtı və amplitudanı göstərən kinetoqramma qeyd olunur. Əgər əzələ yığılmalarının sayı dəqiqədə üç, amplitudaların gərginliyi 0,2 MLV ilə 0,4 MLV  arasında olarsa normokinetik tip 0,2 MLV aşağı hipokinetik tip və 0,4MLV-dan yuxarı amplituda isə hiperkinetik tiplə qiymətləndirilir[1].

Diaqnostikanı köçürtmək bulbitin etiopatogenezində həzmin fermentativ mərhələsinin pozulması ilə yanaşı bakterial amilində rolu göstərilir. Selikli qişadan yaxma götürülərək bakterioloji müayinədə helikobakterium puloris aşkar edilib. Həmçinin ağız boşluğunun mədənin nazik və yoğun bağırsaqların funksional pozğunluqları nəticəsində hasil olan autoimmun toksikoallergik amilləri də qeyd etmək olar. Bunlar on ikibarmaq bağırsağın funksional sfinkterinin diskineziyası ilə nəticələnərək soğanaq möhtəviyyatının PH-nın hiperasidizm ilə səciyyələndirərək selikli qişanın tamlığını pozaraq bulbitin müxtəlif növlərini formalaşdırır.

Mədə və bağırsaq xəstəliklərindən əlavə bulbitin inkişafında öd yollarının və mədəaltı vəzinin uzun sürən funksional pozğunluqlarında həmçinin alkoqollu qidaların normadan artıq istifadəsi və kobud yad cisimlərin soğanağa düşməsində destruktiv bulbutin inkişafına səbəb olur. Parazitar amillərdən isə lyambiliyoz və helmintozları da qeyd etmək olar[6].

Kliniki mənzərədə xroniki bulbitin kəskinləşmə fazasında xəstələri müxtəlif intensivlikdə ağrı simtopları narahat edir. Bunlar epiqastrol, piloroduodenol, onurğanın bel hissəsinə və göbək ətrafın irradiasiya edərək tutma şəkilli xarakter daşıyır (75%) Qida qəbuluna münasibətinə görə 1-1,5 saat keçdikdən sonra ürək bulanması ilə müşayiət olunaraq baş verir. (60%)

Xarici baxışda xəstələrin üz dərisinin tutqunluğu, göz ətrafında kölgəlik həlqələrinin mövcudluğu və periferiyada isə dərinin müxtəlif rəng çalarlığı nəzərə çarpır. Gəldiyimiz qənaətə görə bu dəyişikliklər toksiko allergik amillərin təsirindən dərinin sinir reseptorlarının qıcıqlanması fonunda qaşınma hissiyatı ilə əlaqələndirilir. Eyni zamanda qanın turşu qələvi müvazinətinin asidoza meyilliyiyi də rol oynayır. (35%)

Qarının palpasiyasında ağrılar başlıca olaraq, orta xətdən sağ tərəfdə piloroduodenol zonada və göbək həlqəsindən sağ tərəfdə təyin olunur. (65%) Hətta, intensiv uzun müddətli ağrılarda əzələ gərginliyi də müşayiət olunur. Uzun müddətli duodenospazm nəticəsində əzələ gərginliyi təyin olunan dəridə teleangio ektaziyalar nəzərə çarpır. Əksər hallarda iştaha saxlanmış hətta artması da müşayiət olunur(15%). Bağırsaqlar tərəfindən isə kolonospazm nəticəsində metiorizm, qəbizlik və bərkləşmiş kal kütləsi nəticəsində gecikmiş defekasiya aktı baş verir. Mədə turşuluğunun hiperasid formasında xəstələri yaş gəyirmə, hiposid formasında isə hava ilə gəyirmə müşayiət edir. Endoskopik müayinəsində bir neçə xəstələrdə duodenospazm nəticəsində soğanaq möhtəviyyatının ödlə qarışığı nəzərə çarpır ki, bu da sfinkterdən geriyə mədənin çıxacaq hissəsinə qayıdırıq ki reflüks bulbiti əmələ gətirir (30%) [4].

Vegetativ sinir pozğunluqlarından həssaslığın yüksəlməsi, yuxunun narahatlılığı, baş ağrıları və gecə tərləmələri narahat edir. Başlıca olaraq, astenik tipli bədən quruluşuna malik olurlar. (30 %) Soğanağın selikli qişasının endoskopik vizual müayinəsində katarol bulbitdə hiperemiya, ödem və qişanın hipertrofiyası müşahidə olunur. Eroziv bulbitdə isə əlavə olaraq məhdud intensiv ödemləşmiş deformasiyalı dəyişikliklər nəzərə çarpır. Xoralı bulbitdə isə selikli qişanın kəskin hiperemiyası, ödemi fonunda 1,5 sm ölçüdə qalın ərplə örtülmüş məhdud deffekt görünür.

Nadir hallarda təsadüf olunan atrofik bulbitdə selikli qişanın nazikləşərək hamarlaşması büküşlərin tamamilə itməsi fonunda selikaltı vena damarlarının üzə çıxaraq görünürlər.

Duodenolbulbokinetiko qrammada amplitudaların MLV-la dəyişikliklərinə və əzələ yığılmalarının dəqiqəlik sayına əsaslanaraq xəstəliyin kəskinləşmə dövründə ağrıların intensiv şəkildə təzahürü zamanı hiperkinetik tip xəstəliyin sakitləşmə fazasında isə normokinetik tip bəzi hallarda isə hipokinetik tip hərəki pozğunluqlar ayırd edilir [7].

Bulboduodenaskopiyada selikli qişada katarol dəyişikliklərlə yanaşı  bəzən də soğanağın deformasiyasında rast gəlinir.

Ağrı simptomu müxtəlif intensivlikdə olmaqla başvermə vaxtına görə ac qarına, gecələr və səhərə yaxın növlərlə təzahür edirlər.

Xroniki bulbit soğanağa funksional və topoqrafik əlamətlərinə görə qonşu üzvlərin xəstəlikləri ilə differensasiya olunur. Bu nöqteyi nəzərdən qonşu pataloji dəyişikliklərdən antral qastriti göstərmək olar. Bu zaman xəstələri qida qəbulundan yarım saat əvvəl və sonra qarın ağrıları narahat edir. Əksər hallarda gecələr və səhərə yaxın narahat olurlar. Lukaziyasına görə epiqastral və piloroduodenal zonalarda palpatol ağrılar təyin olunur. Dispeptik pozğunluqlardan isə ürəkbulanma, mədədə göynəmə hissiyatı və turş gəyirmə narahat edir. Vegetativ pozğunluqlardan ətrafların tərləməsi və emosional mütəhərriklik xarakterikdir.

Panqastritdə ağrılar qida qəbulundan 15-20 dəqiqə keçdikdən sonra baş verir. İştaha azalmış olur. Palpasiyada aşlıca olaraq ağrılar epiqastral və mezoqastral nayihələrdə təyin olunurlar. Dispeptik hallardan hava ilə gəyirmə və metiorizm üstünlük təşkil edir.

Xroniki bulbit reaktiv pankreatit ilə də differensasiya olunur. Ağrılar qida qəbulundan asılı olmayaraq günün istənilən vaxtında baş verə bilər və intensiv kəmərvari xarakter daşıyır. Başlıca olaraq onlar qarın əzələ gərginliyi ilə müşaiyət olunurlar. İştaha qeyri-stabil olub qidanın keyfiyyətindən və miqdarından asılı olaraq dəyişir [5].

Obyektiv simptomlardan Meyo-Rokson və Kaçanın povorot simptomları müsbət olur. Qonşu orqan xətəliklərindən xroniki xolesistiti də qeyd etmək olar. Ağrılar xəstələri yağlı, istiotlu duzlu və quru qidalar qəbulundan sonra törənərək çox vaxt ürəkbulanma və qusma ilə səciyyələnirlər. Xarakterinə görə intensiv bəzən də tutmaşəkilli olurlar. Palpasiyada öd kisəsinin proyeksiya olunduğu nöqtədə təyin olunurlar. Qeyri-spesifik xoralı kolitdə də yoğun bağırsağın ilgəklərində və kasacıqlarında selikli qişa dəyişiklikləri bulbitdə olduğu kimi erroziv xoracıqlardan ibarət olur. Ağrılar başlıca olaraq, defekasiya aktı zamanı qida qəbulundan asılı olmayaraq  günün istənilən vaxtı xəstələri narahat edir. Səciyyəvi xüsusiyyətlərdən defekasiya aktı zamanı təzə qanla qarışmış kal kütləsinin mövcudluğudur. Bununla yanaşı, bağırsaq boyunca səsli, küylü metiorizmdə müşahidə olunur. Diaqnoz yalnız kolonofibroskopiya vasitəsilə təyin olunur[2].

 

ƏDƏBİYYAT - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES:

 

1.Васильев Ю.В. «Актуальное вопросы гастроэнтерологии». 1979, с.32-36.
2.Sebastian Pratschke. // Protocol TOP-Study (tacrolimus organ perfusion): a prospective randomized multicenter trial to reduce ischemia reperfusion injury in transplantation of marginal liver grafts with an vivo tacrolimus perfusion. Transplantation Research. 2013 №3. P.19-23.
3.Seehofera D.,Euricha D.,Velizke-Schliekera W.,Neuhaus P.Biliary.// Complications After Liver Transplantation: Old Problems and New Challenges. The American Society of Transplantation and the American Society of Transplant Surgeons. 2013 №12. P.250-255.
4.Хубут ия М.Ш., Гуляев В.А., Зимина Л.Н., Новрузбеков М.С., Минина М.Г. // Комплексная оценка состояния печени после выполнения лапаротомии у мультиорганных доноров. Вест ник трансплант ологии и искусст венных органов. 2012 №12. С.71-76.
5.Цой Д.Л., Мойсюк Я.Г. // Профилактика и лечение ишемически-реперфузионных повреждений при трансплантации печении-возможный путь к расширению донорского пула. 2013 №3. С.99-107.
6.Чаговец В.Ю. «Электрогастрография». 1957.с.143-148.
7.Щерба А.Е., Коротков С.В., Минов А.Ф., Слободин Ю.В., Савчук М.М., Дзядзько А.М., Руммо О.О. // Вляние севофлюрана и ацетилцистеина на ишемически-реперфузионное повреждение печени донора со смертью мозга. Вест ник трансплант ологии и искусст венных органов. 2013 №13. С.26-30.