FLUKONAZOL KAPSULUNUN YÜKSƏK EFFEKTLİ MAYE XROMATOQRAFİYA İLƏ ANALİZİ

13-11-2019

Açar sözlər: “Flukonazol”kapsul, yüksək effektli maye xromatoqrafiya, antifunqal

Ключевые слова:капсул“Флуконазол”, ВЭЖХ, антифунгал

Key words: “Flukonazol” capsul, HPLC, antifungal

Dərman vasitələrinin keyfiyyətinə nəzarət məqsədilə yeni analiz üsullarının işlənilib hazırlanması, eləcə də, istifadədə olan üsulların təkmilləşdirilməsi əczaçılıq kim­yasının mühüm vəzifələrindən biridir. Bu baxımdan təbii və sintetik  tərkibli dərman vasitələrinin analizi böyük əhəmiyyət kəsb edir [1].

Məlumdur ki, 1,2,4-triazollar antimikrob, antifungal, xərçəngəleyhinə, antioksidant, antihipertensiv və iltihabəleyhinə kimi təsir xüsusiyyətlərinə malik əhəmiyyətli birləşmələrdir. Belə ki, tibb təcrübəsində istifadə edilən və tərkibində müxtəlif 1,2,4-triazol törəmələri saxlayan çoxsaylı dərman vasitələri mövcuddur. Bu dərman vasitələrinin analizi məqsədilə müxtəlif üsullardan istifadə edilir. Hal-hazıra qədər əsasən kolorimetrik və spektrofotometrik üsullardan daha çox istifadə edilirdi. Lakin hazırda yeni texnologiyaların istifadəsi çoxsaylı müasir cihazların və bu cihazlar əsasında müasir üsulların istifadə imkanlarını artırmışdır. Xüsusilə, Qaz xromatoqrafiyası və Yüksək effektli maye xromatoqrafiyası (YEMX) kimi üsullar geniş istifadə edilir [2;3;4].

Flukonazol və flukonazol tərkibli birləşmələrdə (A, B və C) flukonazolun miqdarı təyinini aparmaq üçün əks fazalı yüksək effektli maye xromatoqrafiya üsulu işlənilib hazırlanmışdır. Analiz zamanı metanol və sudan ibarət mobil fazadan istifadə edilmişdir (40:60). Axın sürəti 0.8 ml/dəq idi, maddə 260 nm dalğa uzunluğunda izlənildi və bu müddət 3,83 dəqiqə çəkdi. Kalibrləmə əyrisi 10-50 mg/ml-dən bir aralıqla tərtib edilmişdir [5].

Flukonazolun qan plazmasında miqdarı təyini məqsədilə əks fazalı YEMX üsulu işlənilib hazırlanmışdır. Mobil faza kimi asetonitril-kalium dihidroortafosfat məhlulları qarışığından istifadə edilmişdir [6].

Flukonazolun mikroemulsiyalarda və maye kristallarda YEMX üsulu ilə miqdarı təyini işlənib hazırlanmışdır. Analiz zamanı asetonitril və sudan ibarət ibarət mobil fazadan istifadə edilmişdir (50:50). Analizlər C₁₈ RP sütunu və UB dedektoru vasitəsilə 210 nm dalğa uzunluğunda aparılmışdır [7].

YEMX ilə 3 fərqli antifunqal sinifin müəyyən edilməsi və flukonazolun kapsul dərman formasında miqdarı təyini üçün yeni üsulu işlənib hazırlanmışdır. Mobil faza kimi fosfat buferi-asetonitril  məhlulları qarışığından istifadə olunub. C₁₈ RP sütunu və G1315D DAD dedektoru vasitəsilə analiz aparılmış və üsulun validasiya qiymətləndirilməsi aparılmışdır  [8].

Ultrabənövşəyi (UB) detektorlu əks fazalı yüksək effektli maye xromatoqrafiyadan (əks fazalı UEMX) istifadə edərək, flukonazolun bulk tabletlərdə və digər antifungal dərmanların tərkibində  miqdari təyini üçün axın sürəti və mobil fazanın tərkibi optimallaşdırılmış, UEMX şərtləri dəyişdirilərək yeni üsul hazırlanmışdır. Dalğa uzunluğu 210 nm olan, UB-də aşkar edilən, asetonitril:su (20:80) qarışığı olan mobil fazadan istifadə olunmuşdur. 0,85 ml/dəq axın sürətində optimal ayrılma şəraiti ilə flukonazolu 3 dəqiqə ərzində analiz etmək mümükün olur [9].

Flukonazolun kombinəedilmiş tablet formasında miqdarı təyini zamanı YEMX üsulu üçün optimal şərait işlənib hazırlanmışdır. Mobil faza kimi asetonitril-fosfat buferi məhlulları qarışığından istifadə edilmişdir. Analizlər ODS Hypersil C₁₈ sütunu və SPD 10A UB dedektoru vasitəsiləaparılmışdır [10].

Flukonazolun bulk tabletlərdə miqdarı təyini üçün YEMX üsulu işlənilib hazırlanmışdır. Mobil faza kimi su-asetonitril məhlulları qarışığından istifadə olunmuş­dur. Grace Smart C₁₈ RP sütunu, UB-1700 dedektoru istifadə edilmişdir. Axın sürəti 0,8 ml/dəq olmuşdur [11].

Göründüyü kimi, flukonazolun müxtəlif dərman formalarında analizi məqsədilə dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində tədqiqatlar aparılır. Bu baxımdan flukonazolunkapsul dərman formasında YEMX üsulu ilə analizi aktualdır.

Tədqiqat işinin məqsədi:flukonazolun kapsul dərman preparatında YEMX üsulu ilə analizidir.

Material və metodlar:Reagent və məhlullar.

- Flukonazol standartı, 98,64 % təmizliyinə malik (Biofarma Pharm., seriya nömrəsi:15002482)

- Kalium dihidroortafosfat  (Merck KgaA/Milipore, seriya nömrəsi: 7778-77-0);

- Metanol (Merck KgaA/Milipore, seriya nömrəsi: 67-56-1);

- Deionizə olunmuş su.

Avadanlıq. Eksperimental tədqiqatlar UB-detektorlu HPLC-Agilent-1260 İnfinity II (ABŞ) xromatoqrafında aparılmışdır. Hərəkətsiz faza NovaPak-C₁₈ 150x3,9 borusu, hissəciklərin ölçüsü 5mkm. Borunun temperaturu 30⁰ C, həlledicinin verilmə sürəti 1 ml/dəq, inyeksiya həcmi 20 mkl-dir. Analizin aparılma müddəti 10 dəqiqədir.

Məhlulların hazırlanması.

Bufer məhlulu hazırlamaq üçün 0,685 qr kalium-dihidroortafosfat (KH₂PO₄) 500 ml-lik ölçülü kolbaya keçirilir, 400 ml təmiz suda həll edilir. Daha sonra məhlulun həcmi su ilə ölçüyə çatdırılır.

Hərəkətli fazanı hazırlamaq üçün metanol və bufer məhlulu (2:3) həcm nisbətində istifadə olunur.

a)Tədqiq edilən məhlulu hazırlamaq üçün kapsullardan 78,6 mq götürülür, 100 ml həcmə malik ölçülü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 70 ml hərəkətli faza əlavə edilərək çalxalanır, sonra 15 dəq müddətində ultrasəs su hamamında saxlanılır, həcmi hərəkətli faza ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır. Alınmış məhlul məsamələrinin ölçüsü 0,45 mkm olan ftoroplast filtrdən süzülür.

b)Standart məhlulu hazırlamaq üçün 50 mq (dəqiq kütlə) flukonazolu 100 ml həcmə malik ölçülü  kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 70 ml hərəkətli faza əlavə edilərək çalxalanır, sonra məhlulun həcmi hərəkətli faza ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır.

Tədqiq edilən məhlul və flukonazolun standart işçi məhlulunun hər birinin YEMX-da 6 dəfə xromatoqramları çəkilir.

“Fukonazol”preparatında flukonazolun miqdarı təyini üsulunun optimal şəraitini tapmaq üçün dalğa uzunluğu, inyeksiya həcmi, temperatur, axın sürəti və borunun müxtəlif göstəriciləri üzrə araşdırmalar aparılmışdır. Beləki, dalğa uzunluğunun 261 nm, inyeksiya həcminin 20 mkl, temperaturun 30°C, axın sürətinin 1 ml/dəq və “NovaPak–C18  (3.9 x 150 mm, hissəciklərin ölçüsü 5mkm) borusunun optimal olduğu müəyyən edilmişdir.

Nəticələr və müzakirə.Metodikanın gedişatı:

Bufer məhlulu hazırlamaq üçün 0,685 qr kalium-dihidroortafosfat (KH₂PO₄) 500 ml-lik ölçülü kolbaya keçirilir, 400 ml təmiz suda həll edilir. Daha sonra məhlulun həcmi su ilə ölçüyə çatdırılır.

Hərəkətli faza hazırlamaq üçün metanol və bufer məhlulu (2:3) həcm nisbətində istifadə olunur.

a)Standart məhlulu hazırlamaq üçün 50 mq (dəqiq kütlə) flukonazolu 100 ml-lik ölçülü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 70 ml mobil faza əlavə edilir və ultrasəsli su hamamında 15 dəqiqə deqazasiyaya uğradılır. Məhlulun həcmi mobil faza ilə ölçüyə çatdırlır, qarışdırılır və analiz üçün  0,5 mq/ml qatılıqlı məhlul hazırlanır. Nümunə 0,45 mkm ölçülü ftoroplast filtrdən keçirilir.

b)Nümunə məhlulu hazırlamaq üçün kapsullardan 78,6 mq götürülür və standart məhlulda olduğu kimi məhlul (0,786 mq/ml) hazırlanır. Nümunə 0,45 mkm ölçülü ftoroplast filtrdən keçirilir. Hazırlanmış məhlullar müəyyən edilmiş xromatoqrafik şərtlər əsasında analiz edilir.

 Şəkil 1. Flukonazolun standart məhlulunun xromatoqramı Həlledici sistem: metanol və  bufer məhlulu (2:3).

Flukonazolun standart işçi məhlulu və “Flukonazol” 150 mq kapsul preparatından hazırlanmış məhlulun hər birinin YEMX-da 6 dəfə xromatoqramları çəkilir (şəkil 1, şəkil 2).

Araşdırmalar zamanı müəyyən edildi ki, flukonazolun zirvə sahəsinin göstəricisi

nümunə məhlulunda 5,774 dəq-də  1188,691 və standart məhlulda 7,872 dəq-də 1149,917 nisbi vahiddir, tədqiq edilən maddənin xromatoqramlarda zirvə sahələri yaxşı ayrılır, həlledicinin, köməkçi maddələrin və əsas təsiredici maddənin zirvə sahələrinin təyin edilməsinə maneçilik göstərmir.

“Flukonazol” 150 mq kapsul preparatının tərkibindəki flukonazolun miqdarı təyininin nəticələrinin metroloji xarakteristikası parametrik t_α-Stüdent meyarı üsulu ilə aparılmış və cədvəldə verilmişdir.

Şəkil 2. Flukonazol kapsulundan hazırlanmış məhlulun xromatoqramı

Həlledici sistem: metanol və  bufer məhlulu (2:3).

Preparatda flukonazolun miqdarı (X) aşağıdakı formula əsasən hesablanır.

burada:

S -  nümunənin zirvə sahəsinin orta göstəricisi, nisbi vahidlə;

So - standartın zirvə sahəsinin orta göstəricisi,nisbi vahidlə;

Ms – standartın çəkisi, mq-la

Mn – nümunənin çəkisi, mq-la

M_0/ç- nümunənin orta çəkisi, mq-la

M_tm- kapsulda təsiredici maddənin miqdarı, mq-la

Cədvəl  № 1.

“Flukonazol” preparatında flukonazolun YEMX ilə miqdarı təyini nəticələrinin metroloji xarakteristikası (Styudentin t_α-meyarı üsulu)

Götürülən miqdar (mq)	Aşkar olunan miqdar		Metroloji xarakteristika
	mq	%
150	153,40	102,26
	153,08	102,05	S=0,11
	152,97	101,98	Sx=0,045
	153,29	102,19	εα=0,12
	153,05	102,03	A=0,12%
	153,23	102,15	a=|102,11±0,12%|

Cədvəldən göründüyü kimi “Flukonazol” preparatında YEMX ilə miqdarı təyinat üsulunun statistik hesablamalarının göstəriciləri müvafiq tələblərə uyğundur.

Nəticə  Tərkibində flukonazol olan “Flukonazol” preparatının  YEMX üsulu ilə eynilik və miqdarı təyini aparılmışdır. “Flukonazol” preparatında flukonazolun YEMX üsulu ilə miqdarı təyini məqsədlə optimal xromatoqrafik şərait seçilmişdir. Araşdırmalar zamanı müəyyən edildi ki, flukonazolun zirvə sahəsinin göstəricisi nümunə məhlulunda 5,774 dəq-də  1188,691 və standart məhlulda 7,872 dəq-də 1149,917  nis­bi vahiddir, tədqiq edilən maddənin xromatoqramlarda zirvə sahələri yaxşı ayrılır, həlledicinin, köməkçi maddələrin və əsas təsiredici maddənin zirvə sahələrinin təyin edil­mə­sinə maneçilik göstərmir. Təqdim edilən üsul “Flukonazol” kapsullarının keyfiyyətinə nəzarəti həyata keçirməyə imkan verir.

 

ƏDƏBİYYAT - ЛИТЕРАТУРА– REFERENCES:

 

1.SüleymanovТ.А., Balayeva E.Z., AhmedovE.Yu. Development and determination of validation parameters for the HPLC method of thymol quantification in “Kalinol plus” syrup // News of pharmacy Ukraine, 2016, №3, pp.22-27.
2.Felipe K., Marinês J., MeloJ. Clarice M.B.Rolim. Microbiological Assay andHPLC Method for the Determination of Fluconazole in Pharmaceutical İnjectable Formu­la­ti­ons // Latin American Journal of Pharmacy, 2015, pp.224-228
3.Lotfy M., Abdel-Aleem B., Monir H. Stability-indicating high performance liquid chromatographic determination of fluconazole in the presence of its oxidative degradation product-kinetic and stress study // Journal of Liquid Chromatography and Related Technologies, 2013, pp.1013-1029.
4.Hermawan D.,  N.A.Md Ali., İbrahim.W. Analysis of  Fluconazole in Human Urine Sample by High Performance Liquid Chromatography Method // Journal of Physics, Conference Series 2013, vol.423, pp.1-5.
5.Al-Rimawi.F. Development and validation of analytical method for fluconazole and fluconazole related compounds (A, B, and C) in capsule formulations by HPLC with UV detection // Jordan Journal of Chemistry, 2016, volume 4, Iss.4, pp.357-365.
6.Safaei Zahra., Alipour Eskander., Alireza Shafaati., Afshin Zarghi. Detremination of fluconazole in human plasma by RP-HPLC // Acta poloniae pharmaceutica, 2015, vol.72, Iss.2, pp.227-233
7.Hilris Rocha., Fernanda Kolenyak., Marielli G. et all. Validation of High-Performance Liquid Chromatographic Method for Analysis of Fluconazole in Micro­emulsions and Liquid Crystals // Brazilian Journal of Pharmaceutical Sciences, 2014, pp.381-389.
8.DiogoMiron., Alini Lange., AliniRigon., Mayorga P. HPLC-DAD for the Determination of Three Different Classes of Antifungals: Method Characteriza­tion, Statistical Approach, and Application to A Permeation Study // British Journal of Pharmaceutical Research, 2014, pp.1-9.
9.Vamsi K. Penmasta., Basavaiah Kanakapura., Swamy Nagaraju. Development and validation of a stability-indicating RP-UPLC method for the determination of fluco­nazole in bulk drug and in pharmaceutical dosage forms // International Journal of Pharmacy and Biological Sciences, 2014, vol.4, Iss.2, pp.128-140.
10.Meshram DB., Bagade SB., Tajne MR. Simple HPLC method for simultaneous estimation of fluconazole and tinidazole in combined dose tablet // J ChromSci 47, 2009, vol.47, pp.885-888.
11.Manoj Mahale. Stability İndicating RP-HPLC Method for Estimation of Fluconazole in Bulk // International Journal of Pharmacy and Biological Sciences, 2017, vol.2, pp.1-5