MƏKTƏBYAŞLI UŞAQLARDA MƏDƏ-BAĞIRSAQ TRAKTININ LYAMBLİOZ ZƏDƏLƏNMƏLƏRİ

03-04-2022

Xülasə:Lyamblioz (Gardia lamblia) uşaq yaşının ən geniş yayılmış protozoy infeksiyalarından biridir.Tədqiqatın məqsədi Lamblia intestinalisinvaziyası ilə yoluxmuş məktəbyaşlı uşaqlarda mədə-bağırsaq traktının parazitar zədələnmələrini təhlil etmək olmuşdur.Bu məqsədləlyambliya invaziyası ilə 6 yaşdan 16 yaşa qədər 41məktəbyaşlı uşaq müayinəyə cəlb olnmuşdurki, USM-də 68%uşaqda mədə-bağırsaq  traktının müxtəlif şöbələrinin parazitar (lyamblioz)zədələnmələri aşkar olunmuşdur.Aparılan araşdırmalar zamanı  müəyyən olunmuşdur ki, lyambliya-invaziyası daha çox kiçik məktəbli yaş  qrupuna daxil olan uşaqlarda qeydə alınır və bu zaman əsasxəstəliyin klinik  simptomları başlıca olaraq mədə-bağırsaq traktının zədələnmə  xarakterindən asılı olur.

Açar sözlər:Lyamblya invaziyası,məktəbyaşlı uşaqlar, mədə-bağırsaq traktı.

Uşaq yaşının ən geniş yayılmış protozoy infeksiyalarından biri  hesab olunan Lyamblioz (Gardia lamblia)bu gün də  tibb  işçilərinin qarşısında aktual bir prob- lem kimi qalmaqda  davam  edir [1,2].ÜST-nın məlumatlarına görə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ildə  200 mln-a qədər əhali lyambliozla yoluxur. Lyamblio- zun  aktuallığının  əsas səbəblərindən biri də şübhəsiz  ki, onun  klinik əlamətləri- nin çox vaxt mədə-bağırsaq traktının digər xəstəliklərinin (mədə-bağrsaq traktı-  nın funksional pozulmaları, eləcə də bağırsaq mikroflorasının  izafiartma sindromu  və malabsorbsiya) simptom və sindromları ilə oxşar olması, yaxud bu simptomlar altında maskalanması ilə əlaqələndirilə bilər[3]. Parazitoz problemi təkcə bu patologiyanın  yayılma miqyasınagörə deyil, həm də  onların  müxtəlif  ağırlaşma və  fəsadlar (allergizasiya, immunosupressiya, kanserogenez, anemiya, MBT və sidik-cinsiyyət sistemlərinin zədələnməsi,disbakterioz) törədərək əhalinin sağlamlıq  vəziyyətinə  vurduğu  ziyan  baxımından da  daim  diqqət  mərkəzin- dədir. Lyambliozdan əziyyət çəkən uşaqda fiziki və sinir-psixi inkişafdan geriqalma, tez qıcıqlanma, yaddaş zəifliyivə s. bu kimi  neqativ əlamətlərinqeyd  olunması, bu xəstəliyin  daim səhiyyə işçilərinin, xüsusilə də pediatrların  diqqət  mərkəzində  saxlanmasını  şərtləndirir[4].

Uşaqlarda lyambloz  probleminin aktuallığıonun klinik təzahürlərinin müxtəlif növ qastroenteroloji patologiyalar və polivitamin çatışmazlıqları altında maska- lanması ilə yanaşı, həm də uşaqlarda tez-tez qeydə alınan allergik reaksiyaların inkişafı ilə də bağlıdır (residivləşən övrə, atopik dermatit, adekvat terapiya aparılmadıqda residivləşən gediş əldə edən qastrointestinal formalı qida allergi- yaları və s.) [3,5].Uşaqlar arasında  lyambliya invaziyasının  rastgəlmə tezliyinin  böyüklərlə  müqayisədə  6-10 dəfə  yüksək  olmasını nəzərə alaraq  son illər  müxtəlif tədqiqatçılar tərəfindən  lyambliozun  istər diaqnostika, istərsə də müalicə-profilaktikası üzrə  çoxlu sayda elmi-tədqiqat işləri aparılmışdır. Bütün bunları nəzərəalaraq müasir elmi mənbələrə, müasir diaqnostik üsullar və şəxsi təcrübəyə istinad  edərək  məktəbyaşlı  uşaqlarda  lyamblioz  invaziyasının  gediş xüsusiyyətləri və lyamblioz zamanı  mədə-bağırsaq traktının zədələnmə xüsusiy- yətlərinin araşdırılmasına zərurət yarandı.

Tədqiqatın məqsədi:lyamblioz diaqnozu olanməktəbyaşlı uşaqlarda mədə-bağırsaq traktının zədələnmələrini təhlil etmək.

Material və metodlar.Müayinəyəlyamblioz diaqnozu ilə 6 yaşdan16 yaşa qədər 41 uşaq cəlb olnmuşdur. USM-də 28(68%) uşaqda MBT-nın parazitar  zədələ- nmələri aşkar olunmuşdur. Diaqnoz nəcisin lyambliya sistlərinə görə  kopro- ovoskopik müayinəsi  ilə  təsdiq  edilmişdur (100%). Bütün uşaqlarda qarın boşlu- ğunun USM və qanın ümumi müayinəsi aparılmışdır.

Tədqiqatın nəticələri.Ultrasəs müayinənin nəticələrinə görə  bütün uşaqlarda  mədə-bağırsaq traktının müxtəlif şöbələrinin  bu və ya digər dəyişiklikləri  təyin olunmuşdur ki, bu da özünü: 2 (7,1)uşaqda mədəaltı vəz (MaV) tərəfindən reaktiv  dəyişikliklər  şəklində (1 uşaqda vəzin quyruq hissəsinin böyüməsi, o biri  uşaq-da  vəzin  strukturunun qeyri-həmcins olması); 5(17,8%) uşaqda  qaraciyər (QC) tərəfindən  reaktiv  dəyişikliklər(4 uşaqda exogenliyin güclənməsi, 1 uşaqda hepa- tomeqaliya); 9(32,3%) uşaqda öd yollarının  diskineziyası (ÖYD)əlamətləri (ödkisəsi divarının  qalınlaşması, xolangit əlamətləri, öd kisəsində lopaşəkilli toplantı); 5(17,8%) uşaqda  mədəaltı  vəz  və  qaraciyərin  birgə zədələnmələri; 3(10,7%) uşaqda mədəaltı vəz  və  qaraciyərin  birgə  zədələnməsi  və öd yollarının  diskineziyası  əlamətləri, 3(10,7%) uşaqda  qaraciyərin zədələnməsi və öd  yollarının diskineziyası əlamətləri, 1 uşaqda isə (3,6%) mədəaltı vəzin zədələnməsi və  öd yollarının  diskineziyası əlamətləri  şəklində  qeydə alınmışdır (cədvəl-1).

 

Cədvəl  № 1.

Lyambliya invaziyası zamanı mədə-bağırsaq traktının zədələnmə xarakteri

 

 

Klinik olaraq bütün uşaqlarda xəstəliyin klinik şəklinin MBT-nın zədələnmə  xarakterindən asılılığı qeyd olunurdu. Belə  ki, mədəaltı  vəzin zədələnməsi ilə  əksər uşaqlar qarında ağrı, yuxu pozğunluğu, dəridə allergik səpkilər, ürək- bulanma, iştah  azlığı  və stulun boşalmasından şikayət etdikləri halda, qaraci- yərin  zədələnməsi  qeyd  olunan  uşaqların 5 (17,9%) də şikayətlər əsasən qarın- da  ağrıdan, 2(7,1%) uşaqda  ürəkbulanma, iştahın azalması, allergik dəri səpkiləri və  stulun  boşalması və 1(4%) uşaqda yuxu  pozğunluğundan; öd yollarının  diskineziyası  əlamətləri  ilə  6 (21,4%)  uşaqda  isə  şikayətlər  allergik dəri  səpki- ləri və qarında ağrıdan, 4(14,2%) uşaqda   ürəkbulanma və  stulun  boşalmasından ibarət  olmuş,  5(17,9 %) uşaqda  şikayət qeydə  alınmamışdır.

Mədəaltı vəz və qaraciyərin birgə zədələnməsi ilə eyni vaxtda öd yollarının diskineziyası əlamətləri qeyd olunan 4(14,2%)- uşaqda  iştahın azalması, qarında ağrı və stulun boşalmasıqeydə alınmış, 2(7,1%) uşaqda şikayət qeydə alınma- mışdır.Mədəaltı vəz və  qaraciyərin  birgə  zədələnməsi təyin  olunan  3(11%) uşaqda  xəstəliyin əlamətləri ürəkbulanma, 2(7%) uşaqda qarında ağrı və 1(4%) uşaqda qusma, eləcə də qarının dərisində allergik səpkilərdən; Qaraciyərin zədələnməsi və öd yollarının diskineziyası əlamətləri ilə 4 (14,2%) uşaqda şikayətlər  qarında  ağrı və  iştahın  azalmasından, 2 (7%) uşaqda  isə ürəkbulanma, duru  nəcis ifrazı və yuxarı ətraflarda  allergik  dəri səpkilərindən; mədəaltı vəzin  zədələnməsi və öd yollarının  diskineziyası əlamətləri ilə 3 (11%) uşaqda qarında ağrı və qarının dərisi üzərində allergik səpkilərdən ibarət olmuşdur (cədvəl-2).

İlkin  diaqnoz 19(68%) uşaqda  həkimə ilkin müraciət zamanı olunan şikayət-lərə, 8(28,5%) uşaqda isə  profilaktik baxışın nəticələrinə əsaslanaraq qoyul- muşdur. Bir uşaqda diaqnostikada ailədə lyambliozla xəstə ilə  təmasın  olması əsas götürülmüşdür.

Epidemioloji anamnezin toplanması zamanı aşkar olunmuşdur ki, lyambiozla yoluxmanın əsas səbəbi: 18 (64,3%) halda şəxsi gigiyena qaydalarına əməl olunmaması; 12(43%) uşaqda  onixofagiya(dırnaqları yemək adəti); 5 (18%) uşaqda geofagiya (torpaq yemək adəti)  olmuşdur.  

Müalicədən qabaq  bütün uşaqlarda qanın ümumi müayinəsi aparılmış və demək olar ki, onların yarısında (49,7%) normal nəticələr alınmışdır. 3(10,7%) uşaqda- leykositoz; 6(21,4 %) uşaqda-  eozinofiliya; 4(14,2%)uşaqda- anemiya; 1(4%) uşaqda isə- EÇS-nin sürətlənməsi təyin olunmuşdur. Bütün müayinə olunan uşaqlara ncaq klinik-laborator müayinələrin nəticələri əldə olunduqdan sonra müalicə  təyin edilmişdir.  Müalicə kursu başa çatdıqdan sonra  demək olar ki, bütün xəstələrdə müsbət dinamika qeydə alınmış və  xəstəliyin simptomları tamamilə aradan qalxmışdır, nəcisin 2 dəfə aparılan laborator  müayinəsi mənfi olmuşdur.

 

Cədvəl  № 2.

Lyambliya invaziyası zamanı klinik əlamətlərin mədə-bağırsaq traktının  zədələnmə xarakterindən asılılığı

 

Beləliklə, müəyyən  olunmuşdur ki,lyamblioz xəstəliyi daha çox kiçik məktəbli yaş qrupundan olan  uşaqlarda təsadüf edir  və  bu zaman xəstəliyin klinik  simptomlarının müxtəlifliyi bilavasitə mədə-bağırsaq traktının daha çox hansı  şöbəsinin  zədələnməsindən asılı olur.

ƏDƏBİYYAT - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES:

 

1.Германова О.Н. Современные методы диагностики и терапии лямблиоза у детей. Вестник научных конференций. 2018;10-4(38): 30–3.

2. Бегайдарова Р.Х., Насакаева Г.Е., Кузгибекова А.Б. и др. Клинико-эпидемиологическая характеристика лямблиоза. Международный журнал

экспериментальногообразования. 2013; 10-1: 70–5.

3. Миронова Т.А., Колосветова Е.Н., Шестакова В.Н. и др.Особенности поражений желудка и двенадцатиперстной кишкиу детей на фоне лямблиоза. Смоленский медицинский альманах.2019; 4: 49–54.

4. Khitam Muhsen and Myron M.,Levine A. Systematic Review and Metaanalisys of the association between Giardia lamblia and endemic pediatric diarrhea in developing countries. Clinucal  infectious disease. The Global enteric multicenter study, 2012, Desember,Vol.55, p.271-276

5. Давыдова А.Н., Заячникова Т.Е., Шапошникова Н.Ф. Лямблиоз:современ- ные аспекты диагностики и лечения у детей. ВестникВолгоградского государственного медицинского университета. 2015; 1(53): 133–6.